درد ستون فقرات
درد ستون فقرات علت از دست دادن بسیاری از روز های کاری است و در ناحیه کمری و گردنی شیوع زیادی دارد. درواقع ستون فقرات انسان دارای چهار قوس طبیعی است که از بالا به پایین شامل قوس گردنی، قوس سینه ای، قوس کمری و قوس خاجی می شود که علاوه بر ویژگی های مشترک بین این قوس ها، هرکدام از این قوس ها ویژگی های خاص خود را نیز دارند و آسیب به آن ها می تواند باعث ایجاد درد در آن نواحی شود. ستون فقرات ناحیه سینه ای نیز می تواند محل درد ستون فقرات باشد اما به علت پایداری بیشتر آن، کمتر از نواحی کمری و گردنی دچار آسیب و درد می شود. علت آسیب پذیری بیشتر نواحی کمری و گردنی ستون فقرات به دلیل دخیل بودن آن ها در عملکرد های تحمل وزن (weight bearing function)، حرکت کردن، چرخش و خم شدن است. درواقع درد ستون فقرات مسئله ای بسیار شایع است که برای هرفردی در طول دوران زندگی اش ممکن است رخ دهد و او را از زندگی روتین و انجام کارهایش باز دارد. درد ستون فقرات ناشی از علل مختلفی است که هرکدام اقدامات لازم منحصر به خود را نیاز دارند تا از پیشرفت آن ها جلوگیری شود و به موقع درمان لازم صورت گیرد. 75 درصد دردهای ستون فقرات، دردهای غیراختصاصی کمری (Non-specific low back pain) هستند و علت خاص نقطه ای را نمی توان برایشان تعیین کرد، به همین دلیل دردهای ستون فقرات معمولا دردهای خطرناکی نیستند ولی از آنجایی که تشخیص افتراقی های زیادی دارند و موارد خطرناک آن ها مثل فتق دیسک کمری، مشکلات مربوط به کانال نخاعی و تومور های اطراف ستون فقرات می توانند عوارض ناگواری همچون ضعف و فلج اندام ها و تحلیل رفتن ماهیچه ها و بی اختیاری ادرار و مدفوع و ناتوانی های جنسی داشته باشند، ضروری است که هر درد ستون فقراتی که پیشرونده است و بیش از یک الی دو هفته طول کشیده است و با علائمی که در ادامه ذکر خواهد شد همراه است، توسط پزشکان متخصص و مجرب بررسی شود تا علت های خطرناک رد شوند و تشخیص مناسب گذاشته شود و درمان لازم آغاز شود. بنابراین اگر درد ستون فقراتی دارید که بیش از یک الی دو هفته طول کشیده است و پیشرونده است می توانید در اسرع وقت با مراجعه به پزشکان متخصص مرکز ما، تحت بررسی های لازم قرار گرفته و درمان مناسب را در زمان مناسب دریافت کنید تا دچار عوارض ناگواری که ذکر شد نشوید. حال اگر به دنبال اطلاعات مفید و کاربردی درباره انواع علت های درد ستون فقرات هستید با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
شما می توانید برای آگاهی از تازه های ارتوپدی و ارتباط با پزشکان ارتوپدی با کلینیک تخصصی ارتوپدی دکتر فرزاد تماس حاصل فرمایید.
درد ستون فقرات ناشی از آسیب به قوس های طبیعی ستون فقرات و اجزای تشکیل دهنده آن هاست و می تواند باعث مختل کردن روند عادی زندگی شود. درد ستون فقرات به دو دسته غیرجراحی و جراحی تقسیم می شود. درد ستون فقرات غیرجراحی در نواحی گردنی، کمری و سینه ای معمولا بافت های نرم مرکزی یا اطراف ستون فقرات (Para spinal) را درگیر می کند و به بازو ها، پا ها و اطراف قفسه سینه انتشار ندارد. بر خلاف درد ستون فقرات غیرجراحی، درد ستون فقرات جراحی به اندام ها و قفسه سینه انتشار می یابد و حاکی از فشار های ساختاری روی اعصاب ستون فقرات است و اگر در طی چند روز تا چندهفته با درمان های غیرجراحی بهبود پیدا نکند، باید به سراغ درمان های جراحی برویم.
علائم خطرناک درد ستون فقرات که نیاز به مراجعه به پزشک دارند کدامند؟
از علائم درد ستون فقرات می توان به این موارد اشاره کرد:
- سفتی در ناحیه کمری ستون فقرات که باعث محدود کردن وسعت حرکت می شود.
- ناتوانی در حفظ ژست طبیعی بدن به علت سفتی و یا درد
- اسپاسم عضلانی چه در وضعیت استراحت چه در حرکت
- دردی که برای بیش از 10 تا 14 روز پایدار بماند و بهبود نیابد
- محدودیت های قابل توجه در فعالیت های حرکتی از جمله توانایی راه رفتن روی پنجه و پاشنه پا
به پاره شدن حلقه سخت خارجی دیسک بین مهره ای و بیرون زدن هسته دیسک بین مهره ای در اثر کاهش آب و خشک شدن دیسک طی افزایش سن، بیرون زدگی دیسک بین مهره ای (Bulging disk) می گویند. حال اگر استرس و فشار مداوم روی دیسک باشد و پروسه تخریب دیسک، ادامه دار باشد ممکم است لایه خارجی دیسک کاملا پاره شود و هسته دیسک از آن خارج شود که به این رخداد، پارگی دیسک کمری یا فتق دیسک کمری (ruptured or herniated disk) می گویند. فتق دیسک با ایجاد فشار روی ریشه های عصبی باعث ایجاد علائمی همچون درد و ضعف و بی حسی می شود. بنابراین اگر فردی علائمی مثل گزگز، مورمور، رادیاسون (تیرکشیدن درد کمر به پایین زانو) ضعف در اندام، لنگیدن، برق گرفتگی و درد پایداری که به راحتی خوب نمی شود را دارد، بادی احتمال فتق دیسک را بیشتر مدنظر قرار دهد (به ویژ] افرادی که سابقه خانوادگی فتق دیسک کمری دارند) و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند تا با دریافت درمان لازم از پیشرفت علائم جلوگیری شود.
تست های تشخیصی معمولا برای دردهای ستون فقراتی لازم هستند که برای بیش از دو هفته طول کشیده باشد و طبق انتظار، بهبود پیدا نکرده باشند. همچنین اگر درد ستون فقرات به اندام ها و یا دور قفسه سینه انتشار می یابد بسیار مهم است که عللی همچون آسیب های دیسک های ستون فقرات را رد کنیم. پس اگر علائم درد ستون فقرات پایدار بودند، تست های تشخیصی ای که در ادامه ذکر می شوند می توانند موثر واقع شوند. ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که فارغ از مسئله تشخیص علت درد ستون فقرات، یک تصویر بالینی بهبود یابنده از درد ستون فقرات حمایت می کند از اینکه درمان های غیرجراحی را ادامه دهیم و اگر این روند بهبودی در رسیدن به نقطه قابل قبول دچار شکست شد، آن وقت تست های تشخیصی اضافی باید در دستور کار قرار گیرند. همچنین اگر علائم درد ستون فقرات رو به بدتر و وخیم تر شدن رفتند، ارزیابی های تشخیصی باید گسترش داده شوند. اینکه کدام تست تشخیصی انجام شود بسیار مسئله مهمی است چون هر تست تشخیصی اطلاعات خاصی را به ما می دهد و همچنین هرکدام مضراتی دارند که تنها در صورت نیاز باید از آن ها استفاده شود که وظیفه تشخیص این مسئله بر عهده پزشکان مجرب و متخصص است. پس مراجعه به پزشکان مجرب و متخصص همچون پزشکان مرکز ما، گام مهمی در روند درمان است. تست های تشخیصی درد ستون فقرات عبارتند از:
X ray: یک گرافی ساده اشعه ایکس از محل درد، می تواند وضعیت مهره ها و مفصل های آن محل را به ما نشان دهد و در صورت وجود مواردی همچون شکستگی مهره ها، عفونت، تومور ها و عدم تراز مهره های ستون فقرات (spinal malalignment) متوجه آن ها شویم و اقدامات لازم را برای بیمار در نظر بگیریم.
MRI: یک تست تشخیصی است که تصاویر سه بعدی از ساختارهای بدن فراهم می کند. تست تشخیصی ام آر آی می تواند قسمت های مختلف چهارقوس ستون فقرات، ریشه های عصبی و مواردی همچون دژنراسیون و تومور ها را نشان دهد. همچنین با اضافه کردن کنتراست به این تست تشخیصی، می تواند موارد حساسی همچون عفونت ها و شکستگی های فشاری بدون ایجد عدم تراز در ستون فقرات را تشخیص داد
CT scan: این تست تشخیصی جزئیات استخوانی را بهتر نشان می دهد در عین حال بافت های نرم و اعصاب را نیز نشان می دهد
نوار عصب و عضله: نوار عصب و عضله که نام های علمی آن ها electromyography (EMG) و nerve conduction velocity (NCV) است، با بررسی کردن اعصاب کمک می کنند تا محل ،اشر و یا آسیب به عصب را پیدا کنیم.
درمان های درد ستون فقرات به دو دسته غیرجراحی و جراحی تقسیم می شوند:.
1. درمان های غیرجراحی درد ستون فقرات: پیچ خوردگی، کشیدگی و حتی فشار های ساختاری به نورون ها ناشی از بیرون زدگی دیسک ها می توانند با کاهش و محدودیت حرکات و حتی استراحت در تخت برای مدتی کوتاه، بهبود یابند. این استراحت در تخت باید تا حد امکان کوتاه باشد زیرا استراحت در تخت طولانی مدت به دلیل عدم استفاده از عضلات باعث کاهش قدرت عضلات می شود و حتی ممکن است سفتی عضلانی را بیشتر کند و باعث افزایش درد و ناراحتی شود و وضعیت را بدتر کند. پس توجه به این مسئله بسیار مهم است که استراحت در تخت تا جای ممکن مختصر باشد. درمان دارویی اولیه برای درد ستون فقرات اگر درد خفیف تا متوسط باشد، معمولا داروهای NSAIDs (مسکن های ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن) و استامینوفن است.در مواردی که درد ستون فقرات شدیدتر است، اضافه کردن و یا جایگزین کردن دارو هایی همچون شل کننده های عضلانی و مسکن ها می توانند موثر واقع شوند. یکی دیگر از درمان های غیرجراحی درد ستون فقرات، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپیست براساس تشخیص پزشک یک ارزیابی کامل از وضعیت بیمار انجام می دهد و یک درمان مخصوص با شرایط بیمار و منحصر به او را در دستور کار قرار می دهد. کشیدن لگن، ماساژ ملایم، یخ درمانی، گرما درمانی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی عضلات و ورزش های کششی مواردی از درمان های فیزیوتراپی هستند. پیش آگهی درمان های غیرجراحی درد ستون فقرات برای موراد پیچ خوردگی و کشیدگی ستون فقرات کمری، عالی گزارش شده اند و بیش از 90 درصد بیماران در طی یک ماه کامل بهبود پیدا کردند. با اینحال، کشیدگی ستون فقرات کمری ممکن است به یک درد مزمن تبدیل شود. برای پیشگیری از تبدیل شدن درد ناشی از کشیدگی و پیچ خوردگی ستون فقرات کمری به یک درد مزمن، انجام این فعالیت ها توصیه می شوند:
- انجام فعالیت های کششی عضلات شکمی مثل شنا کردن، دوچرخه سواری و پیاده روی سریع برای فراهم کردن پایداری بیشتر برای ستون فقرات.
- استفاده از پوزیشن مناسب برای بلند کردن اجسام به این صورت که ابتدا فرد بنشیند و جسم مورد نظر را در دستانش بگیر و سپس بایستد و هرگز برای بلند کردن جسمی خم نشود. همچنین اگر جسمی خیلی سنگین است از دیگران کمک بگیرد.
- حفظ ژست مناسب بدن در وضعیت نشسته و ایستاده و عدم قوز کردن.
- ترک کردن دخانیات زیرا استعمال دخانیات یک عامل خطر برای آترواسکلروز (سخت شدن دیواره عروق) است که می تواند باعث اختلالات دژنراسیون (تحلیل رفتن و فرسایش) دیسک و درد کمر شود.
- اجتناب از استرس و شرایط استرس آور تا حد امکان.
- حفظ وزن بدن در محدوده طبیعی زیرا وزن زیادی می تواند باعث ایجاد فشار و کشیدگی در ستون فقرات کمری شود.
2. درمان های جراحی درد ستون فقرات:
قبل از مطرح کردن درمان های جراحی درد ستون فقرات، ابتدا به علل درد های جراحی ستون فقرات می پردازیم. یک آسیب یا کشیدگی شدید می تواند باعث فتق دیسک شود. دیسک بین مهره ای به طور سبیعی با افزایش سن دچار دژنراسیون می شود و لیگامان هایی که آن را در محل نگهداری می کنند ضعیف می شوند. هر میزان که این دژنراسیون پیشرفت می کند، یک کشیدیگ یا حرکت چرخشی کوچک می تواند منجر به پارگی دیسک شود. افراد خاصی ممکن است به مشکلات مربوط به دیسک های بین مهره ای مستعد تر باشند و ممکن است از فتق دیسک های متعدد در ستون فقرات رنج ببرند. مطالعات نشان می دهد که یک زمینه ارثی از دیسک مهره ها ممکن است در خانواده ها وجود داشته باشد. توجه کنید که این به این معنی نیست که بیماری های دیسک بین مهره ای ارثی هستند بلکه می توانند در خانواده ها وجود داشته باشند. علائم فتق دیسک بین مهره ای بستگی دارند به موقعیت دیسک دچار فتق و اندازه فتق آن. اگر دیسک دچار فتق روی عصبی فشار نمی آورد بیمار ممکن است یک درد در ستون فقرات احساس کند یا اصلا دردی احساس نکند. اما اگر فشار روی عصبی وجود داشته باشد می تواند باعث ایجاد درد، بی حسی یا ضعف در محدوده ای که آن عصب ها وجود دارند شود. به طور معمول، یک دیسک دچار فتق با یک اپیزود از درد ستون فقرات (گردنی، کمری و یا سینه ای) یا یک سابقه طولانی از اپیزود های متناوب از درد ستون فقرات تظاهر می یابد. در ادامه به توضیح انواع درمان های جراحی درد ستون فقرات میپردازیم:
1. دیسککتومی (Discectomy): در این روش درمان جراحی درد ستون فقرات، یک دیسک دچار فتق شده را به طور کامل و یا فقط بخشی از آن را خارج می کنند. در دیسک های گردنی، جراحی دایسکتومی را از سمت قدام گردن انجام می دهند و سپس مهره های را با یکدیگر فیوز می کنند (anterior cervical discectomy with fusion). روش کمتر شایع دیگر برای دایسکتومی در گردن عبارت است از میکرودایسکتومی قدامی و خلفی بدون فیوز کردن مهره ها (anterior and posterior microdisectomy without fusion). در دیسک های دچار فتق کمری از این روش دوم بیشتر استفاده می شود. این مسئله که از چه روشی برای درمان جراحی دیسک استفاده شود یک مسئله مناقشه ای و در عین حال مهم است که نیاز به تصمیم گیری توسط یک پزشک مجرب و متخصص همچون پزشکان مرکز ما دارد و در صورت انتخاب روش استباه درمانی، می تواند عوارض ناگوار و جبران ناپذیری در انتظار بیمار باشد.
2. لامینکتومی(Laminectomy): در این روش بخش اعظم قوس استخوانی یا به عبارتی همان لامینا مهره را حذف می کنند تا فشار عمومی روی نورون های تحت فشار برداشته شود.
3. لامینوتومی (Laminotomy): در این روش با حذف بخشی از لامینا در لامینای مهره ها سوراخ ایجاد می کنند تا فضای کافی برای انجام پروسه های جراحی برای کاهش فشار روی اعصاب فراهم شود.
تصویر زیر در قسمت بالا، لامینوتومی و در قسمت پایین، لامینکتومی را نشان می دهد.
4. جراحی دیسک مصنوعی (Arthroplasty disc): این روش عبارت است از جایگزین کردن یک دیسک گردنی یا کمری دچار فتق یا بیماری با یک دیسک مصنوعی با هدف حفظ پویایی ستون فقرات. این دیسک های مصنوعی معمولا از یک هسته پلاستیکی که توسط دو صفحه فلزی احاطه شده است تشکیل شده اند.
درد ستون فقرات ناشی از آسیب به قوس های طبیعی ستون فقرات و اجزای تشکیل دهنده آنهاست و می تواند روند زندگی فرد را مختل کند. درد ستون فقرات به دو نوع درد جراحی و غیرجراحی تقسیم می شود که هرکدام ویژگی های مخصوص به خود دارند. برای درمان درد ستون فقرات نیز دو دسته درمان جراحی و غیرجراحی وجود دارد که به طور مفصل در مورد آن ها صحبت کردیم. اینکه کدام نوع درمان برای درمان درد ستون فقرات انتخاب شود نیاز به معاینه و بررسی توسط پزشکان متخصص و مجرب دارد و درد ستون فقرات در صورت عدم درمان و یا درمان نامناسب می تواند منجر به عوارض شود. درواقع همانطور که بیان شد، دردهای ستون فقرات اکثرا عوارض جدی و تهدید کننده حیات ندارند ولی از آنجایی که تشخیص افتراقی های زیادی دارند و موارد خطرناک آن ها می توانند عوارض ناگوار و جبران ناپذیری داشته باشند، اگر درد ستون فقراتی دارید که بیش از یک الی دو هفته طول کشیده است و تیرکشنده است و علائمی که مطرح شد را دارد، حتما در اسرع وقت به پزشکان متخصص و مجرب مراجعه کنید تا موارد خطرناک رد شوند و با تشخیص مناسب، درمان مورد نظر در زمان مناسب انجام شود و از پیشامدن عوارض ناگوار جلوگیری شود .پزشکان دلسوز و مجرب و متخصص مرکز ما شما را در روند تشخیص علت درد ستون فقرات و تعیین نوع درمان مناسب با مشورت با شما، یاری می کنند و آماده خدمت گذاری به شما عزیزان هستند.
شما می توانید برای آگاهی از تازه های ارتوپدی و ارتباط با پزشکان ارتوپدی با کلینیک تخصصی ارتوپدی دکتر فرزاد تماس حاصل فرمایید.